Атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 16 ақпан 2018 жыл

 
150 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018ж 
 
 
 
ыл 
 
 
қатысын  белгілеуінен;    өзінің  таңдаған    мамандығына  қанағаттанушылығынан  байқалады 
деп пайымдаймыз. 
Кәсіби  құзіреттілігі.  Соңғы  жылдары    білім  беруді  модернизациялаудың  басты 
идеяларыны  бірі–адамның 
құзыреттілігін 
қалыптастыру 
болып 
отыр: 
арнаулы 
құзіреттіліктер, 
коммуникативті 
құзіреттіліктер, 
ақпараттық 
құзіреттіліктер, 
интеллектуалдық  құзіреттіліктер,  әлеуметтік  құзіреттіліктер,  жеке  тұлғалық  құзіреттіліктер, 
профильді құзіреттіліктер.  
Демек,  бүгінгі  күні  жаңа  заман  тұлғасының  қалыптасуына  және  оған  білім  беруде 
құзіреттілік тұрғыдан қарауға елеулі көңіл бөліне бастады. 
Кәсіби  өзбеттілігі.    Кәсіби  іс-  әрекеттік  компоненті    балаға  сүйіспеншілік  және 
мүдделілік;  әділеттілік;    педагогикалық  көрегенділік  және  бақылағыштық;  педагогикалық 
такт  сақтаушылық;  педагогикалық  қиялшылдық;  көпшілдік;  педагогикалық  талар 
қойғыштық, табандылық, мақсатқа талпынушылық; ұйымдастырушылық; байсалдылық және 
ұстамдылық; кәсіби жұмысқа қабілеттілігінде көрініс береді. Білім-теңіз, оның тереңіне сыр-
сипатын жетік білетін, құпиясына қанық адамдар ғана бойлай алмақ. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
1.  Абдуллина  О.А.  Общепедагогическая  подготовка  учителя  в  системе  высшего 
педагогического образования.   Учеб.  пособ.  -М., «Просвещение»,19847 
2.  Жердемалиева  P.P.  Научно  теоритические  основы  методической  подготовки 
учителя музыки. Автореф. дисс.докт. пед. наук. -Алматы, 1999 – 273 с. 
3.  Дьяченко  М.И.  Профессиональное  воспитание  учащейся  молодежи:  проф. 
Педагогика, М.: Высшая школа, 2008, 144с. 
4.  Аймауытов Ж.  Шығармалар жинағы. -Алматы,2003. 
5.  Наумченко И.Л. Научные основы подготовки учителя изобразительного искусства 
к конструированию содержания учебных предметов. Автореф. дисс.докт.пед.наук. –М., 2006.  
6.  Абылкасымова  А.Е.  Формирование  познавательной  самостоятельности  студентов 
математиков  в  системе  методической  подготовки  в  университете  Автореф.  дисс.докт.  пед. 
наук. - Алматы, 1995 - 71с. 
 
 
ӘОЖ 316.6 
 
ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ КӘСІБИ ТҰРҒЫДАН ӨЗІН-ӨЗІ АНЫҚТАУЫ 
 
Мамекова Ә.Т., Ахаева А.Ш. 
І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ., 
Asem_mamekova1979@mail.ru, a_akmaral_86@mail.ru 
 
Мақалада  жасөспірімдердің  кәсіби  тұрғыдан  өзін-өзі  анықтау  мәселесі 
қарастырылған,  сонымен  қатар  кәсіби  бағдар  берудің  негізгі  міндеттері  мен  оларды 
орындаудағы қиыншылықтар сипатталады. 
Кілттік сөздер: мамандық, тұлға, кәсіби бағдар беру, еңбек. 
В  статье  рассматривается  профессиональное  самоопределение  учеников  старших 
классов,  а  также  основные  задачи  организации  профессионального  ориентирования  и 
трудности связанные с профориентационной работой в школе. 
Ключевые слова: профессия, личность, профессиональное ориентирование, труд. 
The article deals with professional self-determination of high school students. And the main 
challenges and difficulties of the organization of vocational guidance. 
Key words: profession, personality, professional orientation, work. 
 

 
 
151 
 
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ» 
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары 
16 ақпан 2018 жыл 
 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  заңында  «Білім  беру  жүйесінің  басты 
міндеті  –  ұлттық  және  жалпы  адамзаттық  құндылықтар,  ғылым  мен  тәжірибе  жетістіктері 
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу 
үшін  қажетті  жағдайлар  жасау,  еңбек  нарығында  бәсекелесуге  қабілетті  білікті  жұмысшылар 
мен мамандар даярлау біліктілігін арттыру» деп көрсетілген [1]. 
Орта  білім  беретін  мекемеде  жасөспірімдерге  жүргізілетін  кәсіби  бағдарлау  жұмысы 
еңбексүйгіштікті  тәрбиелеу,  еңбек  түрін  саналы  таңдауға  итермелеу,  әр  түрлі  мамандық 
әрекеттерімен  таныстыра  отырып,  оқушылардың  шығармашылық  қабелеттерін  дамыту  болып 
табылады.  Кәсіби  бағдарлау  материалының  бірте  күрделенуі  іске  асады:  мысалы,  егер  кіші 
сыныптарда оқушылар мамандық жайында жалпы түсінік алса, жасөспірідерге бұл ақпарат кең 
түрде  беріледі  (мамандықтың  қоғамдағы  мәні  туралы,  оның  даму  тарихы,  бұл  мамандықтағы 
еңбек  сипаты,  өнімі  және  т.б.  жайында  айтады).  Оқушыларды  еңбек  шарттарымен,  таңдалған 
мамандықтың  иесіне  тән  жалпы  және  арнайы  білім,  білік,  дағдылардың  көмегімен, 
мамандықтың  гигиеналық  сипатымен,  мамандықтың  адамға  қоятын  психофизиологиялық 
талаптарымен, берілген мамандық кадрларын дайындау және біліктілігін жоғарылату жүйесімен 
таныстырады. 
Қоғамның  қазіргі  әлеуметтік-экономикалық  дамуының  индустриялды  кезеңнен 
постиндустриялдыға  көшу  жағдайына  сай  келетін  маманды  даярлаудың  қажеттілігі 
оқушылардың  кәсіби  өзін-өзі  анықтауын  бүгінгі  таңдағы  мектептік  білім  берудің  маңызды 
мақсатты бағдары ретінде қарастырады. 
Бұл  өз  кезегінде  орта  білім  беретін  мектептен  оқушылардың  тиімді  кәсіби  өзін-өзі 
анықтауы үшін жағдай туғызуды, соған сай олардың жеке қасиеттері мен қабілеттерін дамытуды 
және кәсіби бағдарлау мәселесіне жауапкершілікпен қарауды талап етеді. 
Орта  білім  беретін  мекемедегі  оқушыларға  кәсіби  бағдарлану  жұмысын  жүргізу, 
жасөспірім тұлғасының әлеметтену мәселесін шешуге мүмкіндік береді. Сондықтан балалардың 
әлеуметтік  бейімделуі  және  оларды  болашақ  өмірге  дайындығы  бойынша  қажетті  шарт 
оқушыларға кәсіби бағдар жүргізу. 
Адамның  кәсіби  бағдарлануының  кейбір  элементтерінің  пайда  болуы  тарихы  ғасырлар 
тереңдігіне кетеді [2]. 
Кәсіби  бағдар  беру  –  адамның  тілегі,  бейімділігі  және  қалыптасқан  қабілетіне  сәйкес, 
сонымен  қатар  еңбек  нарығындағы  мамандықтар  қажеттілігін  есепке  ала  отырып,  жұмысқа 
орналастыру  үрдісін  ынталандыруға  бағытталған  психологиялық-педагогикалық  шаралар 
кешені. 
Кәсіби бағдарлану – бұл әр тұлғаның жеке ерекшеліктерін есепке ала отырып және қоғам 
қажеттілігіне  қарай  еңбек  ресурстарын  жарамды  бөлуіне  бағытталған  жастардың  мамандықты 
еркін әрі өз бетімен таңдауға дайындықтың ғылыми негізделген жүйесі. 
Кәсіби бағдарлану келесі міндеттерді шешеді: 
мамандықтар әлемімен таныстыру; 
қызығушылықтарын, қабілеттерін, бейімділіктерін және әрекет мотивтерін зерттеу; 
мамандық таңдау ережелерімен танысу; 
өзінің кәсіби болашағы жайлы ойланудың мотивациясы; 
Кәсіби  бағдарлану  әрекетінің  объектісі  адамның  әлеуметтік-кәсіби  өзіндік  анықталу 
үрдісі  болғандықтан,  ең  алдымен  жасөспірімдер  өзіне  мамандық  және  қоғамның  әлеуметтік 
құрылымындағы орнын таңдау барысында келесі принциптердің жүзеге асырылуы тиіс. 
Мамандық  таңдаудағы  саналылық  принципі  бұл  таңдауы  арқылы  еңбек  әрекетіндегі 
тұлғалық қажеттіліктері қанағаттандырумен қатар, қоғамға көбірек пайда беру ұмтылысы. 
Таңдалған  мамандықтың  тұлғаның  қызығушылығына,  қабілеттеріне,  икемділігіне, 
сонымен қатар қоғамның белгілі бір мамандық иелеріне мұқтаждығына сәйкестілік принципі – 
мамандық таңдаудың қоғамдық және тұлғалық аспектілері  байланысын сипаттайды.  «Қоғамда 
өмір сүре отырып, қоғамнан тыс болу мүмкін емес» деген ойға ұқсас – былай деп айтуға болар 
еді:  қоғамның  қызығушылықтарын  есепке  алмай,  тек  өзінің  қызығушылығына  қарай