Электр станса жүйесіндегі бу қазаныныц орны жэне

А са кызган бу
1.1.  Сурет.  Шыктык  электр  стансасының  қагидалык  (принципиальный) 
жылулық  сұлбасы  (схема): 
1
  —
  бу  казаны; 
2
  —  бу  шыгыры;  3  —  электр 
өндіргіш(іурбина);  4 — шықгагыш;  5  — шык  соргысы; 
6
  — қоректік соргы;  7 — 
төмен  қысымды  қыздыргыш
;8
  —  жоғары  қысымды  қыздырғыш;  9  -  
газсыздандырғыш  (деаэратор) 
10
— жоғарылатқыш  өгзерткіш  (трансформатор);
1
1 
— құрама ажыратқыиіы;  12 -  су дайындау қондырғысы;  13  - өз мұқтажының 
өзгерткіші;  14 -  стансаның қосу кодыргысы.
Куаты  өте  үлкен  қондыргыларда  буды  екі  рет  аралық  аса  қыздыру 
қолданылады,  онда  бу  шығырдьщ  аралық  сатыларынан  қазанға  екі 
рет қайтарылады.  Буды аралық аса қыздыру шығыр  қондырғысының 
ПӘЕ-ін  үлкейтеді  және  сэйкесті  элекгр  қайрат  өндіру  үшін  будың 
меншікгі  шығынын,  шығырдың төмен қысымды сатыларында будың 
ылгалдылығын  төмендетеді.  Бу  ылғалдылығының  төмендеуі  шығыр 
қалақтарының эрозиялық тозауын азайтады (1.2-сурет).
Шықтық  соргы  (насос)  S  төмен  қысымды  қыздырғыш  (ТҚҚ) 
арқылы  газсыздандыргышқа  9  айдайды.  Оңда  шық  қайнауға  дейін 
жеткізілгенде,  ол  металдарды тотықтануға  (коррозияға) үшырататын 
оттек  пен  көміртек  тотығынан  (С 02)  тазартылады.  Одан  кейін  су 
қорек  сорғысымен  жогары  қысымды  қыздырғьпп  (ЖҚҚ)  8  арқылы 
қайтадан бу  казанына  беріледі.  Шық ТҚҚ-да және  қоректік су  ЖҚҚ-
ю

да  шығырдан  алынагын  бумен  қыздырылады,  бұл  —  қайта  өндеу 
(регенерация) қыздыру қондырғының ПӘЕ-ін жогарылатады.
Аса кызган бу
Шыгар
*Ш ДаР
/ /
Огьга  — ►
 
Ауа  ....
* 
10
  Д  
___
о ,
А
1.2-сурет.  ЖЭО-ның қағидалық (принцип) жылулық сұлбасы (схемасы):
1  -  бу қазаны; 2 -  бу шығыры;  3 -  электр өндіргіш; 4 — шыктагыш;
5 -  шық сорғысы; 6 — қоректік сорғы; 7 -  төмен қысымды қыздыргыш;
8 -  жоғары қысымды қыздырғыш; 9 -  газсыздандыргыш;  10 -  желілік су
кыздыргышы;  11 -  өнеркәсіпке бу any;  12 -  су дайындау қондырғысы.
Сонымен,  ШЭС-да  бу  қазаны  өзі  өндірген  будьщ  шығымен 
қоректенеді.  Бұл  шықтың  бір  бөлігі  электр  станса  жүйесінде 
жоғалады да, оның кемуін құрайды.
Егер 
ЖЭО-ның 
сұлбасьгн 
қарастырсақ, 
оның  ШЭС-дан 
айырмашылыгы мынада:  будың бір бөлігі өнеркәсіп кэсіпорындарына 
тәсілдемелік  (технологиялық)  қажеттікке 
11
  немесе  тұрмыстық 
тұгынуга  жіберіледі.  ШЭС-да шықтың  кемуі  0,5-1%,  оны толықтыру 
үшін  су  дайындау  қондырғыда 
12
  алдын-ала  өңделген  су  қосылу 
керек.  ЖЭО-да  қосымша  су  30-50%  жэне  одан  да  артық  болуы 
мүмкін.
Қосымша су  мен  шыгыр  шығында біраз  қоспалар  болады.  Олар 
суда ертілген тұздар,  метап тотытары  мен газдар.  Бұл  қоспалар  қорек 
суымен  бірге  бу  қазанына  түседі.  Қазанда  судың  буга  айналу
U

құбылысында  қоспалардың  шогыры  аргып  жылуалмасу  бетгеріне 
шөгінді түрінде бөліне бастайды да жылу  беруді төмеңдетеді.  Бумен 
бірге  кеткен  қоспалар  шыгырдың  агындық  бөлігінде  шөгуі  мүмкін. 
Осы  екі  себепке  байланысты  қорек  суы  ластанбауы  керек.  Қорек 
суының  және  өндірілетін  будьщ  ластану  шегі  арнайы  мөлшермен 
белгіленеді.
Бу қазанның жұмысын қамтамасыз ететін мынандай құрылғылар 
мен тетіктер  бар:  отын  дайындау  құрылғылары;  қазанга  қорек суын 
беретін  қорек  соргылары;  жану  үшін  ауа  беретін  үрлегіштер;  жану 
өнімдерін  түтін  мұржасы  арқылы  әуеге  (атмосфераға)  шығаратын 
түтін  сорғыш  (дымосос)  жэне  басқа  көмекші  жабдықгар.  Бу  қазан 
және  аталган  жабдықтар  кешені  (комплекс)  қазандық  қондыргысын 
(қ/қ)  құрайды.  Қазіргі  қуатга  қазандық  қондырғысы  өте  күрделі 
техникалық  құрылыс,  оңца  барлық  жұмыс  құбылыстары  толығымен 
механикаландырылган 
және 
автоматгандырылған; 
қазандық 
қондыргылардың  жұмыс  сенімділігін  артгыру  жэне  апатган  сақтау 
үшін автоматты қорғаныстармен жабдықтайды.
Бу  қазандарьш  дамыіу  үрдістері  (тенденция):  бірлік  қуапгын 
өсіру, будың бастапқы қысымы мен ыстықтығын артгыру, аралық аса 
қызған буды қолдану, басқару-құрастыру жұмыстарын жеңілдету мен 
жеделдету үшін, зауытта жабдықтарды ірі бөліктер (блоктар) түрінде 
істеу және жеткізу.
Ірі  электр  стансапарда  қуатты  бу  қазаны  мен  бу  шыгыры 
энергетикалық құрамадан (состав) құралады. Әрбір құрама (1.3-сурет) 
қазан  (бу  өңдіргіш)  шығыр,  электр  өндіргіш  және  жоғарылататьш 
өзгерткіштен (трансформатордан) тұрады.  Стансадағы  құрамалардың 
саны стансаның жалпы қуатына байланысты.  Құрамапар арасында бу 
жэне  су  құбырларымен  байланыс  болмайды,  ол  будың  аралық 
қыздырылуы  болғанда,  барлық  жүйені  күрделендіріп  сенімділігін 
төмеңдетіп жібереді. Қазіргі кезде ТМД елдерінде қуатгары 300, 500, 
800 жэне  1200 МВт құрамалар  істейді. Қазақстанда ең қуатгы құрама 
500  МВт  Екібастүз  МАЭС-да  қондырылган,  оның  бу  казаны 
Екібастұзда өндірілетін  көмірмен жұмыс атқарады, өндірушілігі  1650 
т  бу/сағ,  аса  қызған  будың  қысымы  25  МПа,  ыстықтығы  545  °С, 
қазанның  биіктікгігі  60м,  ені  -   36м,  тереңдігі  —  24м,  қазанның 
үйлестіруі  (компоновка)  Т  — тәрізді,  зауыттық  белгісі  П-57-ЗМ,  ал 
ГОСТ  3619-82  (МЕМСТ)  бойынша  ПП-1650-25-545  КТ.  1.3-суретте 
Екібастұз МАЭС-1  бас гимаратыньщ көлденең қимасы берілген.
12

Қуатты шықгьіқ электр стансалар (ШЭС) мемлекеттік аудандық 
электр стансалары (МАЭС) деп аталынып кетгі, олардың таза (нетто)
ПӘЕ 32-40% шамасыцда болады.
1,3-сурет.  Екібастұз МАЭС-1  бас гимаратының көлденең қимасы:
1 -  бу шығыры мен электр өндіргіш; 2 — бу қазаны; 3 -  газсыздандыргыш 
этажеркасы; 4 - өнделмеген отын бергіштер мен таспалы тасыгыштар бөлмесі;
5 -  кұбырлык ауа қыздыргыш; 6 -  электр сүзгілер;
7 -  кұраманың басқару калқаны;  8 -  мұржа.
13 Бу қазандарын жіктеу 
Аса  қызған  буды  алғанда,  мына  құбылыстар  кезекпен  жүреді: 
алдымен  қорек суын  қайнау  ыстықтыгына дейін  қыздыру,  бу  түзілу 
және,  соңында,  қаныққан  буды  берілген  ыстықтыққа  дейін  аса 
қыздыру.  Бұл  құбылыстардың  айқын  өту  шекаралары  бар  және 
қыздыру  беттерінің  үш  тобында  жүзеге  асырылады.  Суды  қайнау 
ыстықтығына дейін қыздыру  үнемдегіигге (экономайзерде), бу түзілу 
бу  түзетін  (буландыратын)  қыздыру  бетінде,  буды  аса  қыздыру 
асақыздырғышта өтеді.
Жылуды  үздіксіз  әкету  және  қыздыру  бет  металының  қалыпты 
ыстықтық  тәртібін  қамтамасыз  ету  үшін,  оларда  жұмыстық  дене  —
13

үнемдегіште  су,  бу  түзетін  құбыларда  су  мен  бу  қоспасы  жэне  аса 
қызған бу аса қыздырғышта үздіксіз қозгапады.
Сонда  су  үнемдегіигге  жэне  бу  аса  қыздыргыпгга  қыздыру 
беттерін бір рет агыстайды (1.4-сурет).
1,4-сурет. Бу қазандарында бу түзілудің негізгі сұлбалары: а — табиғи 
айналма; б -  көп ретгі  мәжбүрлі (многократно-принудительная) айналма; 
в -  тура ағынды сұлба; г -  қиыстырылган (комбинированная) айналма;
1 -  қоректік сорғы; 2 — үнемдегіш (экономайзер); 3 -  барабан; 
4 -  тұсіру 
кұбырлары;  5 -  таратушы құбыр; 6 -  бу түзетін кұбырлар;  7 -  буды аса 
қыздырғыш; 8 -  көп ретті мәжбүрлі айнапма соргысы; 9 -  араластырғыш;
10 -  кері кақпақша.
Су  үнемдегіште  қозғалғанда,  сұйықағулық  кедергі  пайда 
болады,  оны  жеңіп  өту  үшін  қоректік  соргы  түзетін  тегеурін 
жұмсалады.  Қоректік  сорғы  түзетін  қысым  бу  түзу  аймағының 
басындағы қысымынан үнемдегіштің сүйықағулық кедергі  шамасына 
артық болуы  керек. Осыған тәріздес  асақыздыргыштағы бу  қозгалуы,
14

бу  түзу  аймагы  мен  шыгыр  арасындагы  қысым  қүламасына 
байланысты.
Бу  түзу  қүбырларында  су  мен  будың  бірге  қозгалуы  жэне  бүл 
құбырлардың  суйықағулық  кедергілерін  жеңіп  өту  қазандардың  әр 
түрінде  өзгеше  үйымдастырылган.  Бу  қазандарын  табиги  және 
мәжбүрлік айналмасы бар жэне тура ағынды деп өзгешелейді. Табиғи 
және  мәжбүрлік айналмасы  бар қазанның барабаны болады (1.4  а,  б; 
1.5,  1.
6
-суреттер),  ал тура ағындыларда барабандары  жоқ (1.4  в;  1.7- 
суретгер).

жүктеу

Достарыңызбен бөлісу: