Алматы экономика және статистика академиясы

54 
 
блоком  возможного  возникновения  исключения.  Вторая  часть-  это  блок 
обработки исключений on тип_исключения do оператор. 
Вот его общий вид: 
TRY 
 
здесь может произойти ошибка 
EXCEPT 
 
эти команды выполняются, если ошибка произошла 
END; 
Применим данный оператор в процедуре примера вычисления с=(a+b)
2
: 
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject); var a,b,c:real; 
begin 
 try 
  a:=StrToFloat(LabeledEdit1.Text); 
  b:=StrToFloat(LabeledEdit2.Text); 
  c:=SQR(a+b) 
 except 
  Label1.Caption:='
Неверные данные'; 
  Exit 
 end; 
 Label1.Caption:=FoatToStr(c) 
end; 
Оператор  Exit  вызывает  досрочный  выход  из  всей  процедуры.  Если  бы  его  не 
было, оператор Label1.Caption:=FloatToStr(c) выполнялся бы в любом случае, так 
как он никак не связан с оператором try. 
 
№12  Дәріс.  Деректер  қорларының  қосымшаларын  құру.    Деректер 
қорын  құрастырудың  негізі.  ДҚ-ың  ахитектурасы.  ДҚ-ың  кестелерін  құру. 
ДҚ-ың  кестелерінің параметірлерін орнату. 
Дәріс конспектісі: 
«
Объектілі  бағытталған  бағдарламалау»  пәні  5В060200  –  «Информатика» 
мамандығын  дайындаудағы    программалауды  оқытуға  арналып    ұсынылатын 
объектілі  бағытталған  программалау  негізі  мен  Delphi  ортасында 
программалаудың  негізгі  құрал  жабдықтарын  пайдаланып  қосымшалар  құрып 
үйрену  болып табылады.   
Пәннің негізгі мақсаты болып объектілі бағытталған программалаудың негізі 
түсініктерін  оқыту  және  студденттерге  Delphi  ортасында  программалау 
құралдарын  оқыту  болып  табылады.  Сонымен  қатар,  ДҚ  мен  оны  басқаруға 
арналған  ДҚБЖ-ін  объектілі  бағытталған  программалаудың  Delphi  ортасында 
құру  технологиясын,  ДҚ  көмегімен  АРМ-дарды  басқару  жүйелерін  Delphi 
ортасына  кірістірілген  Access,  SQL  және  Paradox  программалары  мен  BDE 
утилиттерінің  көмегімен  құрастыру  технологиясын  оқытып,  үйрету  болып 
табылады. 
Ұсынылып  отырған  әдістемелік  нұсқаулар  «Delphi  ортасында  ОБПН»  
элективті курсы пәнінің «Деректер қорын құру» тақырыбы бойынша зертханалық 
жұмыстар  мен  СӨЖ  бойынша  есеп  жұмыстарын  орындауға  арналған.  Курстың 
соңында студенттің барлық объектілі бағытталған ортада ДҚ құру туралы, әсіресе 
Delphi ортасында,  толық түсінігі болу керек.  
«
Delphi  ортасында  ОБПН»    «Деректер  қорын  құру»  тақырыбы  бойынша 
зертханалық  жұмыстары  мен  СӨЖ  бойынша  есеп  жұмыстарын  орындауға 
арналған әдістемелік нұсқаулар, Delphi ортасында ОБП барлы 
ДҚ    түрлерін  құруға  арналған  толық  түсініктемелер  түріндегі  үш  ішкі 
нұсқаулардан тұрады.   

55 
 
ДҚ  құруға  арналған  зертханалық  жұмыстар  мен  өзіндік  жұмыстарды 
орындауда студенттер ДҚ кестелерін ұйымдастыру мен ДҚБЖ құрудың келесідей 
түрлерін оқып үйренулері керек. 
Біріншіден, ол – Delphi-де   BDE  утилитінің көмегімен  ДҚ мен ДҚБЖ ОБП 
Delphi  ортасында  Paradox  көмегімен  басқаруға  арналған  «Кітапхана»  ДҚБЖ-нің 
мысалының қарастырылғаны.    
Екіншіден,  ол    –Delphi  ортасында      ОБП  Access  те  құрылған  кесте  түріндегі 
ДҚБЖ құру жолын қарастыруға арналған «АГТУ-дың  телефондық анықтамасы» 
ДҚБЖ-нің  қарастырылуы.  
Үшіншіден,  ол  –  тағы  сол  Delphi-де      BDE  утилитінің  көмегімен    ДҚ  мен 
ДҚБЖ  ОБП  Delphi  ортасында  Paradox  көмегімен  басқаруға  арналған  ДҚБЖ-ін 
құру мысалының қарастырылуы, бірақ бұл жолы  сол ДҚБЖ-нің қысқа да ыңғайлы 
жолдарын пайдаланып, сол пайдаланылған жолды толық сипаттау.  
Осы ДҚБЖ құрастырудың ең үлгілі де тиімі жолын қарастырайық. 
 
№13.Дәріс тақырыбы Деректер қорларының қосымшаларын құру. ДҚ қосымшаларын 
құруға  арналған  компоненттер.  Деректермен  жұмыс  жасауға  арналған    визуалды 
компоненттер. Есептеу өрістері мен таңдау өрістерін құру. 
Дәріс конспектісі: 
PARADOX 7-
де ҚҰРЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ҚОРЫНЫҢ  БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН  
DELPHI ОРТАСЫНДА  ҚҰРУ  ПРОЦЕССІ  
Delphi-
дің  бас  менюіне  кіріп,  DatabaseDesktop  қосымшасын  іске  қосу 
үшін  Tools ішкі бетін таңдаймыз. DatabaseDesktop-та деректер қоры кестесін 
құрамыз.  Ол  үшін  File  -  New  –  Table  бас  менюіне  кіреміз  де,  кесте  құрамыз. 
Құрылатын  кесте  түрін  таңдауға  арнапған  терезе  пайда  болады.  Кесте  типін 
таңдаймыз. Пайда болған терезеден келесі деректерді енгіземіз: 
- 
Өріс аты, 
- 
Өріс типі, 
- 
Өріс өлшемі   (Өрістердің кейбір аса міндетті емес параметрлері). 
Кесте құру терезесі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Кесте өрістерін, олардың типтері мен өлшемдерін енгізіп болғаннан кейін, Save As 
батырмасын басып, кестені C:/kaf/tab адресі бойынша  tab.db деген атпен сақтап қоямыз. 

56 
 
Одан кейін өз alias-тарымызды құрамыз (alias –ол құрылған деректер 
кестестесінің  файлын оның жолын көрсетпей-ақ,  шақыруға мүмкіндік беретін 
ат).Ол шүшін менюге кіріп, Tools - Alias Manager пунктын таңдаймыз. Alias Manager 
терезесі пайда болады. 
New 
батырмасын  басамыз.  Database Alias қатарында  өзіміздің  Alias-ымыздың  атын 
енгіземіз, драйвер типін – қалыпты жағдайда STANDART, деп  
енгіземіз. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Енді  өзіміздің  деректер  сақталған  файлымыздың  жолын  жазып,  сілтеме  құрып 
қоямыз.  Ол  үшін  Browse  батырмасын  басып,    құрылған  деректер  қорының  жолын 
көрсетеміз. 
Программаға арналған өзіміздің формамызды құрып қоямыз. Ол үшін File менюіне 
кіріп, New Aplication-ды таңдаймыз. 
Енді  программа  мен  құрылған  деректер  файлының  арасында  байланыс  орнатып 
қоямыз.  Ол  үшін  программаның  формасында  Delphi-дің  сәйкес  компоненттерін 
орнатып  қою  керек.    DataAccess  компоненттер  палитрасына  кіреміз  де,  формаға  Table 
(деректер  тұрған  кестеге  жауап  беретін)  және  DataSource  (компоненттердің  өз  ара 
байланысына жауап беретін) компоненттерді орнатамыз. 
DbNavigator'>DataControls 
компоненттер 
палитрасынан 
формаға 
DbNavigator 
(пайдаланушыға деректер қоры мәндерімен: жазбаларды қосу және жою,  жазбаны өзгерту, - 
сияқты бірнеше амалдарды орындауға мүмкіндік беретін) компонентін алып орнатамыз. Енді 
форманы деректер қорымен байланыстырамыз. Ол үшін келесі амалдарды орындаймыз: 
Datasource 
пен  Tablel  компоненттерін  байланыстыру  мақсатында  datasource 
компонентінің қасиетінің dataset қатарында Tablel-ні таңдаймыз. 
Енді Table1 компонентін құрылған деректер қоры файлымен байланыстырамыз.  Ол 
үшін Table1 қасиетінің  DataBaseName қатарында  деректер файлының жолын - C:\kaf  
енгіземіз.  TableName қатарында өзіміздің ДҚ файлымыздың атын таңдаймыз.  
Бәрі  біткен  соң,  болашақта  деректер  қорымен  амалдар  орындау  үшін  DbNavigator 
компонентін  DataSource1  компонентімен  байланыстырамыз,  DbNavigator  қасиетінің  
DataSource 
қатарында  DataSourcel-ді  таңдаймыз.  Одан  кейін  Tablel  қасиетіндегі  Active 
қатарының мәнін  True-ге ауыстырамыз. 
 
 
№14.  Дәріс  тақырыбы.  Деректер  қорларының  қосымшасын  құру.  Жергілікті 
деректер қоры. Деректерді алудың навигациялық әдісі. Навигациялау әдістері,  
жазбаларды    фильтрациялау  әдістері.  Деректерді  іздеу,  деректерді  теру 
модификациясы.  Біріктірілген  кестелермен  жұмыс.  Деректерді  алудың 
реляциялық  әдісі. SQL тілі туралы  негізгі деректер.  Кестелерден  деректерді 
таңдау. Кестелерді біріктіру. Жазбаларды модификациялау 
Дәріс конспектісі: