Ылым тарихы мен философиясы

 
 
167 
Жаратылыстану 
және 
техникалық 
ғылымдар 
әлеуметтiк-
гуманитарлыққа  механизация  және  гуманитарлық  ғылымдардық 
ақпараттануыүрдісі арқылы ықпал етедi. 
Психологияда, 
лингвистикада, 
экономикада, 
әлеуметтануда 
зерттеудің  түрлі  деңгейінде  және  сатысында  математика-статистикалық 
әдiстердi  қолдану,    әлеуметтiк-гуманитарлық  зерттеулерде  табиғи  және 
техникалық ғылымдардың өнiмдi енгiзудi әсер етуi қолданылды. 
Жаратылыстану,  техникалық  және  гуманитарлық  ғылымдарды 
конвергенциялау процесi оған бiрлескен шешiмнiң процедурасында сол 
бедерлi айқындалады немесе басқа ғылыми және жаттығу мәселелерiнiң 
процесiнде пәнаралық зерттеулерде көрінеді.
 
Әлеуметтiк және табиғи ғылымдардың өзара әрекеттесулерi нәтиже 
пән  аралық  зерттеулердiң  барлық  кеңейтiлетiн  жаңа  облыстары  болып 
табылады: техникалық эстетика, инженерлiк психология, торлық торлық 
экономика  тағы  басқалар,  компьютер  компьютер  әдеп,  ақпараттық 
ақпараттық  эпистемология,  математикалық  психология,  семиотика, 
математикалық лингвистика. 
Жаратылыстану және әлеуметтiк-гуманитарлық ғылымдардың енуiн 
процесс  төңiрегiнде  -  техникалық  бiлiмдер  әдiстер  және  әлеуметтiк 
ғылымдардың  заңдарының  қолдануына  деңгейдеге  ғана  емес  жүредi, 
керiсiнше  ұғынуының  бiлiмдердiң  табиғи  ғылым  табылған  алуларын 
процесске  негiзiнен  гуманитарлық  ойлауды  енуi  сонымен  бiрге  өнерге 
деңгейде. 
Өнер-бiлiмнiң  екi  түрлерiнiң  ерекшелiгi  олар  ерекшелiкте  пәндiк 
негiзделедi  облыстар  және  зерттеудiң  әдiстерi;  әлеуметтiк  және 
гуманитарлық ғылымдарда зат адам тұрды, ол оның санасы және мәтiндi 
жиi сияқты сөз сөйлейдi, болатын адамгершiлiк мағына. 
Әлеуметтiк-гуманитарлық  ғылымдардың  негiзгі  компоненттерi 
мыналар:  әлеуметтiк-гуманитарлық  зерттеудiң  пәні  туралы  бүтiндiк 
жүйелiк-құрылымдық 
ұсынысты 
тапсырма 
беретiн 
әлеуметтiк 
нақтылықтың  көрінісі;  идеалдар  және  (түсiндiру  және  сипаттама, 
құрылыс  және  бiлiмдердiң  құрастыруы,  дәлел  және  бiлiмдердiң 
дәйектемесi)  зерттеудiң  нормаларының  жүйесi;  (заттың  схемасы) 
әлеуметтiк  нақтылықтың  суретiнiң  ұштастыруы  және  тиiстi  тарихи 
дәуiрдiң мәдениетiнiң базистiк құндылықтарымен идеалдар және (әдiстiң 
схемасы)  әлеуметтiк-гуманитарлық  зерттеудiң  норма  қамтамасыз  ететiн 
философиялық негiздер. 
 Ғылымның  негізі  алынған  білімнің  жүйелілігін  қамтамасыз  ететін 
және мәдени трансляцияға қосатын нақты  міндеттер  мен оларды  шешу 
құралдарын  айқындайтын  зерттеу  бағдарламасы  ретінде  қызмет 
атқарады;  олардың  құрылуы  ғылыми  білім  саласындағы  негізгі,  жеке 

 
 
168 
9.2    Гуманитарлық білім  
        және әлеуметтік таным 
 
ғылымның сол, немесе басқа өзіндік бір индикаторы ретінде шығады, ол 
әлеуметтік-гуманитарлық білімді және дамуды сипаттайды.  
 
 
Гуманитарлық  таным  үшін  оның 
екі  жағын  қарастыру  принципиал-
ды  болып  табылады;  Мәтінді 
мазмұндау, 
түсіндіру 
және 
теориялық  түсінікті  құру;  жаратылыстану  ғылымдарында  зерттеушіге 
нақты объект берілген және ол манипуляциялау және өлшеу процедура-
ларын қалыптастырады; 
 
  гуманитарлық 
 
ғылымдарда 
зеттеуші 
мәтіндерді  қарастыру  барысында  зерттеу  құбылысының  әртүрлі 
көріністермен жұмыс істейді;  
өз  объектісін  қарастыруға  кіріскенде 
зерттеуші  алдымен  суреттеу  тәсілдерін  және  осы  мәтіндерді  қалай 
түсіндіруді,  осы  түсіндіру  контекстінде  қажетті  шарттар  ретінде  қарас-
тырылып  отырған  құбылыстың  теориялық  көрінісін,  идеалды    объектісін 
жасайды;  бұл  екі  кезең  гуманитарлық  ғылымның  идеалды  объектісін 
жасауы керек;   гуманитарлық  танымда  өзара  тығыз  байланыста  екі 
контексті  айыра  білу  өте  маңызды:  мәтінді  түсіндіру  және  зерттеу 
құбылысын теориялық жағынан презентациялайтын идеалды объектілерді 
құру;  
 Ол үшін гуманитарлық ғылымдарда бұрын құрылып  қойған идеалды 
объектіге 
қалыпты 
стандарттағы 
процедуралар 
қолданылады: 
зерттелінгенге  қосымша  мәліметтерді  қайта  құру    (күрделі  идеалды 
объекттілерді  қарапайымға  ауыстыру  және  керісінше  синтез  жасау), 
зерттеу    теориялық  зерттеумен  модельдеу  (теориядан  тыс),  жүйелеу  т.б., 
жаңа білімдерге қол жеткізу үшін аралық зерттеу.  
       Гуманитарлық  білім  тек  объект  туралы  диалогтік  бағалы  білім  ғана 
емес  сонымен  қатар  таным  және  білім  туралы;  білім  бізге  тәуелсіз 
объектінің жәй сипаттамасы ғана болмайды, осы объект пен қатынас сәті 
(көптеген  позициялардың  диалогке  ауысуы  бөтен  адамнын  санасының 
автономиясын мойындау, тілдегі диалогтік мағынаны табу). 
       Гуманитарлық  ғылымның  ерекшелігі:  бір  материалға  әртүрлі 
көзқарастың 
болуы, 
мәтіндермен 
фактілерге 
көптеген 
интерпретациялардың болуы, мәдениеттің көптеген құбылыстары мен оған 
көзқарас  бір-  біріне  үйлеспейтін  теориялық  түсініктеме  гуманитарлық 
ғылымда  орын  алады  және  оның  білім  мен  біліктіліген  диалогтік 
характерінің  шарты  болып  табылады.  Онда  дәлелді  қалыптасқан  және 
автономдық  теория  болса  да,  бір  ғана  монополия  болуы  мүмкін  емес, 
керісінше әрбір нақты әлеуметтік және мәдениеттік ұстаным өз көзқарасын 
қорғауға  құқылы,  сол  сияқты  қарама  қарсы  ұстаным  да  ол  көзқарасты 
сынауға құқысы болуы тиіс. 
        Х.Г. 
Гадамердің 
философиялық 
герменевтикасында 
"тілдің