Мектептегі қорларды тиімді пайдалану Елдік шолуы

4. БӨЛІМ ҚОРЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ 
«МЕКТЕПТЕГІ ҚОРЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ» ЕЛДІК ШОЛУЫ: ҚАЗАҚСТАН 2015 © ЭЫДҰ ЖӘНЕ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК БАНК, 2015 
4.A3.2-
кесте Мұғалімдерді аттестаттау бойынша біліктілік талаптары, санаттары бойынша 
Мұғалімнің санаты 
Білім деңгейі және жұмыс өтілі   Мұғалім білуге тиісті 
Орта немесе 
орта 
білімнен 
кейінгі білім 
деңгейінде 
техникалық 
және кәсіптік 
білімі бар 
мектептердің 
мұғалімдері 
Санаты 
жоқ 
Техникалық және кәсіптік 
педагогикалық білім (орташа 
арнайы, орташа кәсіптік) 
Құжатта белгіленбейді 
2-
ші 
санат 
Техникалық және кәсіптік 
педагогикалық білім (орташа 
арнайы, орташа кәсіптік) – мұғалім 
ретінде кемінде 3 жыл жұмыс өтілі 
Белсенді оқыту нысандарын және тәсілдерін 
пайдалануға; оқушылардың оқу жетістіктерін 
бағалау әдістерін әзірлеуге; оқу-тәрбиелік үрдісте 
тұрақты оңды нәтижелерді қамтамасыз етуге; 
шығармашылық топтардың, әдістемелік 
бірлестіктердің, озық тәжірибелі мектептердің 
жұмысында білім мекемесі аясында белсенді 
қатысуға тиісті. 
1-
ші 
санат 
Техникалық және кәсіптік 
педагогикалық білім (орташа 
арнайы, орташа кәсіптік) – мұғалім 
ретінде кемінде 4 жыл жұмыс өтілі 
Екінші санаттағы мұғалімдерге қойылатын барлық 
талаптарға жауап беруге тиісті. Оның үстіне, пәнді 
оқытудың жеке тәсілдерін әзірлеуге тиісті; 
оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауды жүргізу 
керек; шығармашылық топтардың, әдістемелік 
бірлестіктердің, озық тәжірибелі мектептердің 
жұмысын басқаруға тиісті; білім беру мәселелері 
бойынша педагогикалық басылымдарда 
жарияланымдары болуы керек. 
Жоғары 
санат 
Техникалық және кәсіптік 
педагогикалық білім (орташа 
арнайы, орташа кәсіптік) – мұғалім 
ретінде кемінде 5 жыл жұмыс өтілі 
Бірінші санаттағы мұғалімдерге қойылатын барлық 
талаптарға жауап беруге тиісті. Одан басқа, пәнді 
оқытудың авторлық бағдарламаларын, жаңа оқыту 
бағдарламаларын және білім беру 
технологияларын, сондай-ақ оларды бағалаудың 
әдістерін әзірлеуге тиісті; өзінің пәні бойынша 
зерттеу жұмыстарын жүргізуге тиісті; білім беру 
саласындағы өзекті мәселелерді әзірлеу бойынша 
шығармашылық топтарды басқаруға тиісті. 
Жоғары 
білімі бар 
мектеп 
мұғалімдері  
Санаты 
жоқ 
Жоғары педагогикалық білім 
Құжатта белгіленбейді 
2-
ші 
санат 
Жоғары педагогикалық білім + 
мұғалім ретінде кемінде 3 жыл 
жұмыс өтілі 
Пәнді оқытудың жеке әдістемесін әзірлеуге тиісті; 
белсенді оқыту нысандарын және тәсілдерін 
пайдалануға; оқушылардың оқу жетістіктерін 
бағалау әдістерін әзірлеуге; оқу-тәрбиелік үрдісте 
тұрақты оңды нәтижелерді қамтамасыз етуге; 
шығармашылық топтардың, әдістемелік 
бірлестіктердің, озық тәжірибелі мектептердің 
жұмысында білім мекемесі аясында белсенді 
қатысуға тиісті. 
1-
ші 
санат 
Жоғары педагогикалық білім + 
мұғалім ретінде кемінде 4 жыл 
жұмыс өтілі; немесе ғылымдар 
кандидатының ғылыми дәрежесі + 
кемінде 2 жыл мұғалім ретінде 
жұмыс өтілі болуы керек немесе 
ғылымдар докторының ғылыми 
дәрежесі + мұғалім ретінде кемінде 
1 жыл жұмыс өтілі. 
 
Екінші санаттағы мұғалімдерге қойылатын барлық 
талаптарға жауап беруге тиісті. Оның үстіне, пән 
бойынша оқу-әдістемелік жұмысты талдаудың 
жеке әдістемелерін әзірлеуге; жеке оқыту 
бағдарламаларын құрастыруға және жүзеге 
асыруға тиісті; шығармашылық семинарларды, 
шығармашылық топтардың жұмысын басқаруға, 
өзінің жұмысында озық педагогикалық тәжірибені 
пайдалануға тиісті. 
Жоғары 
санат 
Жоғары педагогикалық білім + 
мұғалім ретінде кемінде 5 жыл 
жұмыс өтілі; немесе ғылымдар 
кандидатының ғылыми дәрежесі + 
кемінде 3 жыл мұғалім ретінде 
жұмыс өтілі болуы керек немесе 
ғылымдар докторының ғылыми 
дәрежесі + мұғалім ретінде кемінде 
2 жыл жұмыс өтілі. 
Бірінші санаттағы мұғалімдерге қойылатын барлық 
талаптарға жауап беруге тиісті; одан басқа, жаңа 
оқыту бағдарламаларын, білім беру 
технологияларын әзірлеуге; даярлау 
бағдарламаларын әзірлеуге және оларды 
бағалауға тиісті; өзінің пәні бойынша зерттеу 
жүргізуге тиісті; білім беру саласындағы өзекті 
мәселелерді әзірлеу бойынша шығармашылық 
топтарды басқаруға тиісті. 
Дереккөз:ЭЫДҰ  (2014 с), Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 қаулысының негізінде. 

«Мектептегі қорларды тиімді пайдалану» Елдік шолуы: Қазақстан 2015 
© ЭЫДҰ және Дүниежүзілік банк, 2015 
 
  
5-БӨЛІМ 
ҚОРЛАРДЫҢ МЕНЕДЖМЕНТІ 
Осы  бөлімде  ресурстар  менеджменті,  ресурстарды  пайдалану  мониторингі,  айқындылық  және 
есептілік, тиімді пайдалану шін стимулдар саласындағы әлеуетті дамыту мәселелері қаралады. 
Мектеп  басшылары  ресурстарды  басқаруға  жеткіліксіз  дайындалған  болуы  мүмкін,  себебі 
мұндай  қабілеттер  мектеп  басшыларын  тағайындау  кезінде  ескерілмейді  және  кәсіби 
мүмкіндіктер бұл салада шектелуі мүмкін. Деректерді жасауға, жинауға және таратуға, оның 
ішінде ұлттық білім базасын дамытуға ерекше назар аударылған. Алайда, Қазақстандағы білім 
беру деректерімен байланысты ағымдағы мәселе олардың сапасы мен дұрыстығын қамтамасыз 
ету  процестерінің  болмауы  болып  табылады.  Дұрыс  деректердің  тапшылығы  білім  беру 
саясатын әзірлеу мен бағалауға дәлелді әдіс-тәсілдерін қолдануға мүмкіндік бермейді. Одан басқа, 
егжей-тегжейлі  нормативтік  құжаттардың  болуы  ресурстарды  басқару  бойынша  нақты 
болжалдарды  әзірлеуге  мүмкіндік  береді  және  мониторингті  жеңілдетеді.  Мониторинг 
сәйкестікті тексеру және ұлттық мақсаттарға қол жеткізу бойынша прогресті өзгерту үшін, 
көбінесе  2011-2020  жылдарға  арналған  БДМБ  қолданылады.  Дегенмен  мониторинг  әдісі 
заңнамалық  талаптарды  сақтау  негізінде  жүргізіледі  және  білім  беру  процесінің  тиімділігін 
талдауды  көздемейді.  Осыған  орай,  ол  қаражатты  шығыстау  тиімділігін,  әділдігін  және 
оңтайлылығын  бағалауда  шектелген.  Одан  басқа,  жергілікті  деңгейде  төмен  автономия  және 
нормалардың  жеткіліксіз  икемділігі  білім  беру  ұйымдарының  басшыларына  тиімділікті 
арттыруға әкеле алатын шешімдерді қабылдауға кедергі жасайды. Сондай-ақ мектеп бюджеті 
туралы  ақпарат  айқындылығын  жақсарту  үшін  мүмкіндіктер  бар.  Білімге  мектеп  және 
жергілікті бюджеттерін сұрау бойынша ашық алуға болады, бірақ қолданылатын формат ата-
аналар  мен  жұртшылықтың  түсінуі  үшін  күрделі  етеді,  олар  өз  кезегінде  мектепті 
жауапкершілікке  тарта  алмайды.  Әлі  дамып  келе  жатқанына  қарамастан,  мектептерде 
Қамқоршылық кеңестерінің болуы мектеп деңгейінде есептілік рәсімдерін және айқындылықты 
жақсарту үшін мүмкіндіктерді ашады. Одан басқа, бүкіл жүйеде ресурстарды ұтымсыз тарату 
және  сыбайлас  жемқорлық  үшін  мүмкіндіктер  бар.  Атап  айтқанда,  нормалар  жүйесіндегі 
олқылықтар  ресурстарды  заңсыз  иелену  және  дұрыс  емес  пайдалану  үшін  мүмкіндіктерді 
құрайды.